Εδώ και χιλιάδες χρόνια, ένας μεγάλος αριθμός αρωματικών φυτών έχουν χρησιμοποιηθεί για ποικίλους σκοπούς από τους ανθρώπους. Η σπουδαιότητα των φυτών από την αρχαιότητα έως και τη σημερινή Ελλάδα, στους μύθους, στην τέχνη, στην ιατρική και στην καθημερινή ζωή των ανθρώπων έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και είναι μοναδική κληρονομιά.Η Ελλάδα έχει από τις πιο ευνοϊκές συνθήκες για μια πλούσια χλωρίδα. Υπάρχουν οι βοτανικοί παράδεισοι όπως ο Όλυμπος, ο Ταΰγετος, η Κρήτη, η Ήπειρος, ο Άθως, που έχουν μοναδικά φυτά στο κόσμο. Από τον Όμηρο διαβάσαμε τη λέξη βοτάνη που εννοούσε τα φυτά των λιβαδιών και του κάμπου. Ο Όμηρος μιλά κυρίως για τα δέντρα των Θεών και τα θαυματουργά βότανα, ενώ ο Αριστοτέλης και ο Ιπποκράτης υπήρξαν οι θεμελιωτές της βοτανολογίας. Ο Αριστοτέλης με το “Περί φυτών” και ο Ιπποκράτης με την επιτυχία να απαλλάξει τις θεραπείες και τις ασθένειες των ανθρώπων από τη μαγεία και τη δεισιδαιμονία. Ο Ιπποκράτης έκανε μια σπουδαία καταγραφή 237 φυτών, δίνοντας μας, πληροφορίες για τις θεραπευτικές ιδιότητες και τις χρήσεις τους στην Ιατρική. Ακολούθησε ο Θεόφραστος (372- 287π.Χ), σπουδαίο το έργο του, με το οποίο υποστήριξε τις ιδιότητες των βοτάνων και ολοκλήρωσε τη γνώση της βοτανολογίας.
Ο Διοσκουρίδης, θεμελιωτής της φαρμακολογίας κατέγραψε 506 φυτά στο γνωστό σύγγραμμα “Περί ύλης Ιατρική” και συνταγές αυτών. ‘Ένα εικονογραφημένο χειρόγραφο του 512μ.Χ που έγινε για μια Ρωμαία αρχόντισσα και βρίσκεται σήμερα στη Βιέννη. Το έργο της βοτανολογίας συνέχισε ο Πλίνιος, Ρωμαίος συγγραφέας στον λατινικό κόσμο. Σημαντικό για τη μετάδοση των γνώσεων: 37 τόμοι με τις ιδιότητες και τις χρήσεις των βοτάνων.Οι Έλληνες φιλόσοφοι, ιατροί και θεραπευτές εστίασαν στα φυτά της Μεσογείου, τα οποία χρησιμοποιήθηκαν στις θρησκευτικές τελετές, ως αρώματα, στα φαγητά, ως φάρμακα και στη τέχνη. Με το τέλος της Προ-ιπποκρατικής περιόδου (3000πΧ-5ο αιώνα π.Χ) οι θεραπείες δίνονταν κυρίως από Ιερείς και φιλοσόφους. Έπειτα στην Ιπποκρατική περίοδο η βοτανοθεραπεία άνθισε και το έργο του Ιπποκράτη συνέχισαν οι μαθητές του. Τις σχέσεις των αρχαίων με τον κόσμο των φυτών μαρτυρά η λέξη ‘Χλωρίς΄, ήταν το όνομα της Θεάς της βλάστησης στην ελληνική μυθολογία.
Η Δάφνη (Laurus nobilis), ήταν το όνομα μιας νύμφης, κόρη του Θεού-ποταμού Λάδωνα, που είχε ερωτευτεί ο Απόλλων. Σύμβολο της νίκης, δόξας και τιμής. Ο καρπός της Ροδιάς ( Punica granata) με τις άφθονες κόκκινες ρόγες ήταν σύμβολο της ζωής και της Ευκαρπίας. Η Σμυρτιά (Myrtus communis), αφιερωμένη στη Πάφιο Αφροδίτη. Σύμβολο ομορφιάς και νεότητας. Ο Διοσκουρίδης χρησιμοποίησε τους καρπούς της για το δάγκωμα σκορπιών και αραχνών. Το βρασμένο χυμό τους ανακατεμένο με κρασί το έδινε για τη διάρροια.
Η Ελιά (Olea europaea), ένα από τα αρχαιότερα δέντρα στη Μεσόγειο. Η Αθηνά φύτεψε την πρώτη ελιά, σε μια αρμυρή πηγή που άνοιξε ο Ποσειδώνας στην Ακρόπολη. Η ελιά ευδοκίμησε και η Αθηνά βγήκε κερδισμένη. Από τότε η ελιά είναι σύμβολο της νίκης και της ειρήνης. Η Τσουκνίδα (Urtica urens) ήταν σύμβολο αγάπης και πάθους ενώ το Xαμομήλι (Marticaria chamomilla) συμβόλιζε τον πλούτο και τον εξαγνισμό.
Σ΄ ένα λαό που βρίσκονταν συνεχώς στον κόσμο του πολέμου τα βότανα είχαν ιδιαίτερη σημασία για την επούλωση των πληγών τους. Έτσι οι αρχαίοι μας μετέφεραν πολλές πληροφορίες για το πώς γιάτρευαν τις πληγές τους. Ένα είδος αιμοστατικού βοτάνου το οποίο αναφέρει συχνά ο Διοσκουρίδης ιδιαίτερα για την αιμορραγία της μύτης λεγόταν ΄Λυσιμαχια΄ (Lysimachia atropurpurea). Λέγεται ότι το όνομα του προέρχεται από το λύσι-μάχειν, δηλαδή το σταμάτημα της μάχης.Ένα ξακουστό, θαυματουργό βότανο από τότε αναφέρει ο Διοσκουρίδης είναι το Βαλσάμινο (Hypericum sp), χρησίμευε για την ταχεία επούλωση των πληγών και τα δαγκώματα πληγών. Σήμερα το λάδι βάλσαμου είναι γνωστό και ως το λάδι των Σπαρτιατών διότι και αυτοί το χρησιμοποίησαν για τον ίδιο σκοπό, για την επούλωση των τραυμάτων.
Γνωστό από τότε και το θαύμα της Κρήτης ο Δίκταμος (Origanum dictamnus), ενδημικό φυτό της Κρήτης το οποίο επηρέασε πολύ το εμπόριο του νησιού. Ο Ιπποκράτης το χρησιμοποίησε στην Κω για τη θεραπεία της χολής, τα πνευμόνια και για τα πρηξίματα. Σήμερα η χλωρίδα της Μεσογείου παραμένει θαυμαστή με μοναδικά είδη φυτών, μόνο που χρειάζεται τον σεβασμό μας και την προστασία μας γιατί πολλά είδη κινδυνεύουν να εξαφανιστούν. Θα ήταν σπουδαίο ο καθένας από μας που βρίσκεται στα δάση, στα λιβάδια να μην κόβει αγριολούλουδα. Αφήστε τα στον τόπο τους, μόνο έτσι θα επιβιώσουν!
ελc – κείμενο: Σοφία Τριάντου – Βοτανολόγος