Μάνη – Εδώ έγραψε ο Ν.Καζαντζάκης τον “Αλέξη Ζορμπά.”

1912, ο τότε Δήμαρχος Καρδαμύλης, Κώστας Πατριαρχέας, δήλωνε στο υπουργείο Εθνικής Οικονομίας την ύπαρξη εγκαταλειμμένου λιγνιτωρυχείου στην θέση Πραστοβά, στην Στούπα της Μεσσηνιακής Μάνης, λίγο μετά την Καρδαμύλη,  ζητώντας επίσημη άδεια εκμετάλλευσης. Τελικά η άδεια δόθηκε σε μια εταιρία από τον Πειραιά, στους “Λάγκα και Χατζόπουλο”, και σε δύο νέους δικηγόρους, έναν Φαραντάτο και στον 29χρονο Νίκο Καζαντζάκη. Στην μεσσηνιακή Μάνη και όχι στην Κρήτη βρίσκεται το διάσημο ορυχείο του Ζορμπά που διαβάζουμε στο βιβλίο του Καζαντζάκη “Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά”. Και μάλιστα, ο ίδιος ο συγγραφέας ήταν ένας από τους ιδιοκτήτες του και έζησε στην Μάνη!

Ο Νίκος Καζαντζάκης έζησε για 2 χρόνια (1917-1918) στην παραλία Καλογριά της Στούπας, στη Μάνη, μερικά χιλιόμετρα από την Καλαμάτα, σε έναν ονειρεμένο και καταπράσινο κόλπο. Ακόμη ως σήμερα το μικρό σπίτι Ανδρέα Εξαρχουλέα όπου διέμενε ο συγγραφέας, στέκεται περήφανο στην παραλία Καλογριά της Στούπας. Εδώ εμπνεύστηκε και έγραψε ο μεγάλος Κρητικός συγγραφέας το αριστούργημα “Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά”.

Η ιστορία δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή. Λίγο μετά τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο, ο Ν. Καζαντζάκης, νέος δικηγόρος τότε, αποκτά τα δικαιώματα εκμετάλλευσης του λιγνιτωρυχείου της Πραστοβά στην Στούπα της Μεσσηνιακής Μάνης, λίγο μετά την Καρδαμύλη. Ο Καζαντζάκης προσλαμβάνει τον Γιώργη (τον μετέπειτα Αλέξη και λογοτεχνικό ήρωα του γνωστού βιβλίου του) Ζορμπά ως αρχιεργάτη και εμπειρικό μεταλλειολόγο με σκοπό την εκμετάλλευση του λιγνιτωρυχείου. Έκτός από το σπίτι που νοίκιασε, ο Καζαντζάκης έστησε ακόμη παράγκες και έμενε σε σπηλιές στην όμορφη παραλία της Καλόγριας, δίπλα στο κύμα για να μπορεί να μελετά και να γράφει όταν είχε πολύ ζέστη στο μικρό σπιτάκι του Ανδρέα Εξαρχουλέα, όπου έμενε τον υπόλοιπο καιρό. Kαλούσε μάλιστα εκεί ανθρώπους της τέχνης και των γραμμάτων, όπως ο Αγγελος Σικελιανός, η Εύα Πάλμερ, η Μαρίκα Κοτοπούλη, η Κυβέλη και η Γαλάτεια Kαζαντζάκη, των οποίων η παρουσία τάραξε έντονα την περίκλειστη τοπική κοινωνία, ειδικά των γυναικών, γιατί ήταν οι πρώτες γυναίκες που κάπνιζαν και έκαναν μπάνιο στα νερά της Καλόγριας με μαγιό.

“1917. Το 1917 έχουμε τον Ζορμπά. Τον Ζορμπά και το μεταλλείο του λιγνίτη, που βρισκόταν όχι στην Κρήτη παρά στην Πραστοβά της Μάνης. Σ’ ένα χαριτωμένο λιμανάκι, όπου ανάβλυζαν πηγές δροσερό νερό μέσα στη θάλασσα. Ο Νίκος μου μιλούσε συχνά για τα κοπάδια, τις κατσίκες και τα πρόβατα που χτυπούσαν με τη χηλή τους την άμμο κι ανάβλυζε γλυκό δροσερό νερό να πιουν να ξεδιψάσουν. Οι γέροντες στη Μάνη θυμούνται ακόμα τον Ζορμπά και τον Καζαντζάκη και μου έδειξαν το ερειπωμένο τώρα καλύβι τους. Μου έδειξαν και τη σπηλιά, όπου ο Νίκος έβρισκε καταφύγιο, για να διαβάσει και να γράψει. Θυμούνται ακόμα πολύ καλά τον Άγγελο Σικελιανό, τη βαριά μελωδική φωνή του, και πώς κοιμόταν σε μιαν εξέδρα, που είχαν ξεπίτηδες φτιάξει πάνω από τα κύματα. Όπως μου την είχε περιγράψει ο Νίκος τη μικρή του την ακρογιαλιά της Πραστοβάς, έτσι τη βρήκα. Μονάχα – και νιώθω μεγάλη ντροπή να το ομολογήσω – η Στούπα, το χωριουδάκι δίπλα στην ακρογιαλιά, δεν είχε μήτε μια φέτα ψωμί να μας φιλέψει. Ελιές και ντομάτες και μερικά σύκα. Ξεχασμένοι από την πολιτεία οι Μανιάτες, έχουν δίκιο να παραπονιούνται πως ζουν “πίσω από τον ήλιο”… Το μεταλλείο πάει κατά διαβόλου. Ζορμπάς και Καζαντζάκης το παρατούν, ο ένας φεύγει στη Χαλκιδική κι ύστερα στη Σερβία, ο άλλος στην Ελβετία…”. (Από το βιβλίο της Ελένης Καζαντζάκη “Νίκος Καζαντζάκης – ο ασυμβίβαστος”, (1983) που αναφέρεται στη βιογραφία τον Καζαντζάκη, βασισμένη σε ανέκδοτα γράμματα και κείμενά του).