The woman behind Picasso – Olga Khokhlova-Picasso

Σε μια παλιά φωτογραφία του 1917  ο Pablo Picasso και η Olga Khokhlova βρίσκονται στη Ρώμη. Ο Picasso έχει στο πλευρό του τη γυναίκα που σύντομα θα γίνει η πρώτη σύζυγός του και τον φίλο του, τον θεατρικό συγγραφέα Jean Cocteau, το βλέμμα του όπως και το σώμα του είναι έντονα στραμμένο προς την Olga. Η σχέση τους είναι ακόμα, γεμάτη πάθος και πολύ κοντά στην ευτυχία. Η φωτογραφία αυτή παρουσιάστηκε στο Picasso Museum και αποτελεί ένα από τα εκθέματα της Olga Picasso, της πρώτης έκθεσης αφιερωμένη στη σύζυγο και για πολύ καιρό μούσα του και είναι μία από τις ελάχιστες στιγμές που βλέπουμε την Όλγα να χαμογελάει!

Γεννημένη(17/06/1891 – 11/02/1955) στην Nezhin, μια μικρή πόλη της Ουκρανίας που ήταν μέρος της Ρωσικής Αυτοκρατορίας η Olga Khokhlova -κόρη στρατηγού- έγινε δεκτή στα εμβληματικά και πρωτοποριακά Ballets Russes το 1912. Άφησε την πατρίδα της για να περιοδεύσει με τη χορευτική ομάδα της το 1915, μόλις δύο χρόνια πριν την Οκτωβριανή Επανάσταση κι από τότε δεν είδε ποτέ ξανά την οικογένειά της. Γνώρισε τον Picasso στη Ρώμη το 1917 όταν εκείνος είχε αναλάβει μετά από πρόσκληση του Cocteau να δημιουργήσει τα κουστούμια για την χορευτική παράσταση Parade στην οποία πρωταγωνιστούσαν τα Ballets Russes. Ο έρωτάς τους ήταν κεραυνοβόλος.

Υπήρξε το ιδανικό μοντέλο του για μεγάλο διάστημα και πρωταγωνίστησε στην κλασσική περίοδο του ζωγράφου. Στους πίνακές του η Όλγα είναι μία μονίμως μελαγχολική φιγούρα: βλέμμα χαμηλωμένο, πρόσωπο που φαίνεται να προσπαθεί να κρυφτεί. Σε ένα έργο του με pastel , το “Pensive Olga” (1923) απεικονίζεται καθισμένη με τα βαθιά σκοτεινά μάτια της να κοιτούν χαμηλά, τα δύο της δάχτυλα να ακουμπούν στους κροτάφους, τα μαλλιά της μαζεμένα πίσω, με χλωμό δέρμα σχεδόν συντετριμμένο από το μπλε του φορέματός της. Ποζάρει με ανάλογο τρόπο στο έργο “Woman Reading” (1920), μόνο που το μπλε φόρεμα έχει αντικατασταθεί από ένα λιγότερο ασφυκτικό γκρι και η προσοχή της είναι στραμμένη σε ένα γράμμα που κρατάει στο χέρι της. Το μυαλό της είναι εμφανώς κάπου αλλού και ο Picasso μοιάζει φαινομενικά ανίκανος να διεισδύσει στις σκέψεις της την στιγμή της θλίψης της.

Οι περιοδείες της με τα Ballet Russes και ο γάμος της με τον Picasso στο Παρίσι το 1918 της επέτρεψε να μην ζήσει τον κύκλο βίας της επανάστασης των μπολσεβίκων και τον επακόλουθο εμφύλιο πόλεμο. Μεταξύ 1917  – 1920 έχασε την επαφή με την οικογένειά της. Όταν επιτέλους έλαβε γράμμα τους έμαθε ότι ο πατέρας και τα αδέρφια της χάθηκαν στον πόλεμο και ότι η μητέρα της Λυδία και η αδερφή της Νίνα εγκαταστάθηκαν στη Γεωργία. Η ζωή εδώ είναι φρικτή” της έγραφε το 1920 η Νίνα, “Πόσο τυχερή είσαι που δραπέτευσες”…Την ίδια εποχή η Olga και ο Picasso αναρριχούνται ταχύτατα στην κοινωνική ζωή της γαλλικής πρωτεύουσας, γεγονός που σχετίζεται άμεσα με την καλλιτεχνική αναγνώριση και την δύναμη των έργων του. Μετακομίζουν σε ένα διαμέρισμα στην rue La Boétie διασκεδάζουν με την συντροφιά Stravinsky  – Cocteau και πηγαίνουν σε δεξιώσεις του κόμη Étienne de Beaumont.

To 1921 γεννιέται ο γιος τους, τα πορτρέτα του Picasso εκείνη την εποχή απεικονίζουν μια γυναίκα γεμάτη ζεστασιά και τρυφερότητα, ολοκληρωτικά απορροφημένη από το βρέφος που παίζει στην αγκαλιά της και η βαριά σιλουέτα της ανανεώνει το ενδιαφέρον του ζωγράφου.Το 1927 ο Picasso  γνωρίζει τη 17χρονη τότε Marie Therese Walter. Τρελά ερωτευμένος μαζί της την φέρνει κρυφά στη Βρετάνη κατά τη διάρκεια των οικογενειακών διακοπών και εμπνέεται από την ερωμένη του τη δημιουργία της σειράς Λουόμενες (1928). Η Walter στους πίνακές του ήταν ότι δεν ήταν η Olga: λαμπερή, αέρινη, ερωτική. Ο ερχομός της νέας μούσας του ζωγράφου εδραίωσε τη ρήξη του ζευγαριού, αν και θα παραμείνουν νόμιμα παντρεμένοι μέχρι το θάνατό της το 1955. Με τον γάμο του ουσιαστικά τελειωμένο ο Picasso άρχισε την εικαστική “αποδόμηση” της Όλγας. Στο “Γυμνό σε Κόκκινη Πολυθρόνα” (1929), τα άκρα της διευρύνονται πάνω από το κάθισμα, το στήθος της κρέμεται από το λαιμό της, το στόμα είναι ανοιχτό από αγωνία. Είναι μια ενοχλητική εικόνα… Η Olga εμφανίζεται σε πολλούς πίνακες με σκηνές της Σταύρωσης αλλά και σε αυτοπροσωπογραφίες του και αναγνωρίζεται από τα ατημέλητα μαλλιά, το ανοιχτό σαγόνι και τα χαρακτηριστικά δόντια. Η εικόνα που έχουμε γι’ αυτή τη γυναίκα οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στη ματιά μέσα από το πρίσμα του ζωγράφου. Ωστόσο η Olga που βλέπουμε στους πίνακες του είναι εντελώς διαφορετική από αυτήν που εμφανίζεται σε ταινίες που τραβήχτηκαν γύρω στο 1930. Σε πλάνα που παρουσιάστηκαν στην έκθεση, εκείνη χαμογελάει και παίζει στον κήπο με τα σκυλιά της οικογένειας, αλληθωρίζει στην κάμερα ή σηκώνει με παιχνιδιάρικη διάθεση το χέρι της για να κρύψει τον ήλιο. Μέσα από τα 350 περίπου έργα και προσωπικά αντικείμενα η “Olga Picasso” φιλοδοξεί να αναδείξει το αληθινό πρόσωπο της, το πρόσωπο που πραγματικά γοήτευσε τον Picasso.